در دنیای امروز که گوشی‌های هوشمند بخش جدایی ناپذیر زندگی روزمره ما شده‌اند، آشنایی با انواع باتری موبایل اهمیت زیادی دارد. باتری به‌عنوان قلب تپنده هر گوشی، نقش تعیین‌کننده‌ای در عملکرد، طول عمر و تجربه کاربری دستگاه ایفا می‌کند. با پیشرفت فناوری، باتری‌های موبایل نیز دستخوش تغییرات گسترده‌ای شده‌اند و امروزه انواع مختلفی از آن‌ها با ساختارها و ویژگی‌های گوناگون در بازار وجود دارد.
شناخت تفاوت‌ها، مزایا و معایب هر نوع باتری به کاربران در انتخاب بهتر گوشی یا تعویض باتری کمک می کند. در این مقاله با ما همراه باشید تا انواع باتری گوشی، عملکرد آن‌ها و نکات مهمی که باید هنگام خرید یا استفاده از آن‌ها بدانید را به‌طور کامل بررسی کنیم.
معرفی انواع باتری گوشی
باتری‌های گوشی موبایل در طی سال‌های اخیر با پیشرفت چشمگیری همراه بوده‌اند و بسته به نوع ساختار، عملکرد و فناوری به‌کاررفته در آن‌ها، به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند. هر نوع باتری ویژگی‌ها، مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارد و همین تفاوت‌ها باعث می‌شود که در گوشی‌های هوشمند مختلف، از مدل‌های متنوع باتری استفاده شود. شناخت این تفاوت‌ها نه‌تنها به درک بهتر عملکرد دستگاه کمک می‌کند، بلکه در نگهداری و افزایش طول عمر باتری نیز مؤثر است. در ادامه انواع باتری موبایل را معرفی می‌کنیم.
باتری نیکل کادمیوم (Nickel-Cadmium)
از قدیمی‌ترین انواع باتری موبایل که در گذشته کاربرد گسترده‌ای در دستگاه‌های قابل حمل داشت، باتری نیکل کادمیوم (NiCd) بود. این نوع باتری به‌عنوان یکی از اولین نسل‌های باتری‌های قابل شارژ شناخته می‌شود که برای نخستین بار در سال ۱۸۹۹ توسط مهندسی سوئدی به نام والدمار جانگنر اختراع شد. در ساختار این باتری‌ها از نیکل اکسید و فلز سمی کادمیوم به‌عنوان الکترود استفاده می‌شد. اگرچه این باتری‌ها در زمان خود نقش مهمی در توسعه تلفن‌های همراه ایفا کردند، اما به‌مرور زمان با ظهور نسل‌های جدیدتر، کاربرد خود را از دست دادند.
یکی از مشکلات رایج این مدل از باتری‌ها، اندازه بزرگ و وزن نسبتاً زیاد آن‌ها بود که استفاده طولانی‌مدت از گوشی را دشوار می‌کرد. همچنین، داغ شدن بیش از حد در حین استفاده، به‌ویژه هنگام مکالمه، موجب ایجاد اختلال در عملکرد دستگاه می‌شد. از سوی دیگر، وجود فلز سمی کادمیوم در ساختار این باتری‌ها، فرآیند بازیافت را با مشکل مواجه کرده و آسیب‌های زیست‌محیطی زیادی به همراه داشت.
جمله ایرادات فنی این نوع باتری‌ها می‌توان به پدیده‌ای به نام Memory Effect اشاره کرد؛ این مشکل باعث می‌شد که پس از هر بار شارژ ناقص، ظرفیت باتری به‌تدریج کاهش یابد. به همین دلیل پیش از شارژ مجدد، باید باتری به‌طور کامل تخلیه می شود. حتی در شرایط نگهداری مطلوب، این باتری‌ها نهایتاً تا دو سال عمر مفید داشتند و پس از آن باید تعویض می‌شدند. با پیشرفت فناوری، این نوع باتری تقریباً از چرخه تولید خارج شده و امروزه در میان انواع باتری موبایل کمتر نمونه‌ای از آن در گوشی‌های هوشمند دیده می‌شود.
باتری لیتیوم یون (Lithium-ion)
از رایج‌ترین و پیشرفته‌ترین انواع باتری موبایل که امروزه در اغلب گوشی‌های هوشمند مورد استفاده قرار می‌گیرد، باتری لیتیوم یون است. این نوع باتری ها با استفاده از فناوری‌های مدرن تولید می‌شوند و همین موضوع باعث شده تا سرعت شارژ بسیار بالایی نسبت به نسل‌های قبلی داشته باشند. به دلیل کیفیت بالا و عملکرد بهینه، باتری‌های لیتیوم یون قیمت نسبتاً بیشتری دارند و در گوشی‌های قدیمی قابل استفاده نیستند.
یکی از مهم‌ترین مزایای این باتری‌ها، عدم تأثیرپذیری از پدیده حافظه یا Memory Effect است. به این معنا که نیازی نیست باتری قبل از شارژ مجدد کاملاً تخلیه شود و کاربران می‌توانند در هر زمان باتری گوشی خود را شارژ کنند، بدون آن‌که ظرفیت آن در طول زمان کاهش یابد. این ویژگی به‌طور مستقیم رضایت کاربران را افزایش داده و به ماندگاری بیشتر شارژ باتری در استفاده روزمره کمک می‌کند.
باتری نیکل هیدرید فلز (Nickel Metal Hydride)
در میان انواع باتری موبایل، باتری نیکل هیدرید فلز یا NiMH به‌عنوان یکی از نسل‌های میانی باتری‌های قابل شارژ شناخته می‌شود. این نوع باتری برای اولین بار در سال ۱۹۸۹ وارد بازار شد و از نظر ساختار، شباهت زیادی به باتری‌های نیکل کادمیوم دارد. تفاوت اصلی در آنجاست که به جای استفاده از فلز سمی کادمیوم، از آلیاژهای جاذب هیدروژن به‌عنوان الکترود منفی استفاده شده است؛ اقدامی مهم که به کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی کمک شایانی کرد.
باتری‌های نیکل هیدرید فلز نسبت به نسل قبلی خود، ظرفیت ذخیره‌سازی بیشتری داشتند (تا دو یا سه برابر) و همچنین ابعاد آن‌ها کمی کوچک‌تر و وزنشان سبک‌تر شده بود. یکی از ویژگی‌های قابل توجه این نوع باتری‌ها، قابلیت شارژ سریع آن‌ها بود؛ به‌طوری‌که در مدت زمان کوتاهی، حدود یک ساعت، به‌طور کامل شارژ می‌شدند. اما در مقابل، این باتری‌ها به همان سرعتی که شارژ می‌شدند، نیز تخلیه می‌شدند و کاربر در طول روز چندین بار نیاز به شارژ مجدد داشت. همچنین مشکل کاهش ظرفیت در استفاده طولانی‌مدت همچنان در آن‌ها وجود داشت.
باتری لیتیوم پلیمری (Lithium Polymer)
در میان پیشرفته‌ترین انواع باتری موبایل، باتری‌های لیتیوم پلیمری یا Li-Po جایگاه ویژه‌ای دارند. توسعه این نوع باتری ها ریشه در پژوهش‌های انجام شده بر روی سلول‌های لیتیوم یون و لیتیوم فلز در دهه ۱۹۸۰ میلادی دارد. شرکت سونی برای اولین‌بار در سال ۱۹۹۱ موفق به تولید سلول‌های استوانه‌ای باتری لیتیوم یون شد و در ادامه، باتری‌های لیتیوم پلیمری با طراحی انعطاف‌پذیر و به‌صورت کیسه‌ای به بازار معرفی شدند.
یکی از بزرگ‌ترین مزایای این نسل از باتری‌ها، امکان تولید در ابعاد و اشکال متنوع است. به همین دلیل، باتری‌های لیتیوم پلیمری در محصولاتی با فضای داخلی محدود، مانند گوشی‌های هوشمند و لپ‌تاپ‌ها، بسیار کاربردی هستند. این باتری‌ها نه‌تنها وزن سبکی دارند، بلکه مقاومت آن‌ها نیز به دلیل استفاده از پوشش محکم، بالا است؛ عاملی که احتمال آتش‌سوزی و انفجار را به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد.
از دیگر ویژگی‌های برجسته باتری‌های لیتیوم پلیمری می‌توان به نرخ پایین تخلیه خودکار (حدود ۵ درصد در ماه) و توانایی بالای نگهداری شارژ اشاره کرد. گفته می‌شود این نوع باتری‌ها تا ۵۰ درصد عملکرد بهتری نسبت به باتری‌های قابل شارژ دیگر دارند و حتی در صورت عدم استفاده، برای ماه‌ها شارژ خود را حفظ می کنند.
ولتاژ این باتری‌ها بسته به ساختار شیمیایی آن‌ها متفاوت است. به‌طور معمول، ولتاژ سلول در باتری‌های مبتنی بر لیتیوم کبالت اکسید (LiCoO2) بین ۲.۷ تا ۴.۲ ولت و در مدل‌های مبتنی بر لیتیوم آهن فسفات (LiFePO4) بین ۱.۸ تا ۳.۸ ولت متغیر است. برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی ناشی از شارژ یا تخلیه بیش از حد، استفاده از مدارهای محافظ در این باتری‌ها ضروری است.
با وجود مزایای متعدد، باتری‌های لیتیوم پلیمری هنوز به‌صورت گسترده در تمام برندها مورد استفاده قرار نگرفته‌اند. دلیل اصلی این موضوع، هزینه‌بر بودن تولید آن‌هاست. بسیاری از شرکت‌های سازنده گوشی‌های هوشمند همچنان از باتری‌های لیتیوم یونی استفاده می‌کنند تا قیمت تمام‌شده محصول کاهش یابد. در این میان، شرکت اپل از معدود برندهایی است که در محصولات پرچم‌دار خود به‌صورت انبوه از باتری‌های لیتیوم پلیمری بهره می‌برد. این انتخاب، موجب افزایش کیفیت محصولات این برند و البته افزایش قیمت نهایی آن‌ها شده است.
راهنمای خرید باتری گوشی موبایل
یکی از دغدغه‌های کاربران هنگام تعویض یا تعمیر گوشی، انتخاب و خرید باتری مناسب است. در میان انواع باتری موبایل موجود در بازار، انتخاب باتری باکیفیت و سازگار با مدل دستگاه اهمیت زیادی دارد. بهترین روش، خرید مستقیم از شرکت سازنده‌ی گوشی است؛ اما با توجه به اینکه بیشتر برندهای معتبر نمایندگی رسمی در ایران ندارند، کاربران اغلب به گزینه‌های جایگزین روی می‌آورند. در ادامه با رایج‌ترین انواع باتری‌هایی که در بازار برای گوشی‌های موبایل عرضه می‌شوند، آشنا می‌شوید.
باتری‌های OEM
این نوع باتری‌ها توسط همان شرکت تولیدکننده‌ی گوشی یا تأمین‌کننده‌ی رسمی آن ساخته می‌شوند. واژه OEM مخفف «Original Equipment Manufacturer» است که به‌معنای «تولیدکننده تجهیزات اصلی» است. اگرچه قیمت این باتری‌ها بالاتر است، اما از نظر کیفیت، ایمنی و سازگاری، گزینه‌ای مطمئن‌تر محسوب می‌شوند. برای اطمینان از اصل بودن باتری، آن را از فروشگاه‌های معتبر خریداری کنید.
باتری‌های غیر OEM
باتری‌هایی که توسط شرکت سازنده‌ی اصلی تولید نمی‌شوند، در این دسته قرار می‌گیرند. شرکت‌های متفرقه مختلفی در سطح جهان اقدام به تولید این نوع باتری‌ها می‌کنند. در برخی موارد، این باتری‌ها از مواد اولیه‌ی ارزان‌تری ساخته می‌شوند و عملکرد ضعیف‌تری در نگهداری شارژ و طول عمر دارد. مزیت اصلی آن‌ها، قیمت پایین‌ترشان است که آن‌ها را به گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه تبدیل می‌کند.
باتری‌های بازسازی شده یا Refurbished
این دسته از انواع باتری موبایل اغلب از گوشی‌هایی جمع‌آوری شده‌اند که به دلایل مختلف به شرکت بازگردانده شده‌اند. باتری‌های بازسازی‌شده در بسیاری از موارد، سالم و حتی استفاده‌نشده‌اند. این باتری‌ها با قیمتی پایین‌تر نسبت به مدل‌های نو در بازار عرضه می‌شوند و برای کاربرانی که به‌دنبال گزینه‌ای اقتصادی هستند، مناسب‌اند.
پیش از خرید هر نوع باتری، بررسی سازگاری آن با مدل گوشی ضروری است. تفاوت در انواع باتری گوشی و ساختار داخلی آن‌ها در صورت انتخاب نادرست به دستگاه آسیب وارد می کند. همچنین پس از نصب باتری، از طریق تنظیمات دستگاه، سلامت باتری در گوشی‌های اندروید یا آیفون را بررسی کنید تا از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل شود.
مقایسه باتری لیتیوم یونی و لیتیوم پلیمری؛ کدام بهتر است؟
با نگاهی به بازار امروز گوشی‌های هوشمند، متوجه می‌شویم که بیشتر دستگاه‌ها از میان انواع باتری موبایل موجود، یکی از دو نوع لیتیوم یونی (Li-ion) یا لیتیوم پلیمری (Li-Po) را به‌کار گرفته‌اند. اگرچه هر دو از تکنولوژی‌های مدرن در صنعت باتری‌سازی محسوب می‌شوند، اما تفاوت‌های قابل توجهی میان آن‌ها وجود دارد که در تجربه کاربری تأثیر زیادی دارد.
باتری‌های لیتیوم پلیمری فناوری به‌روزتری نسبت به باتری‌های لیتیوم یونی دارند. این مدل‌ها به‌دلیل وزن کمتر، انعطاف‌پذیری بیشتر در طراحی، و ایمنی بالاتر، به‌سرعت جای خود را در میان گوشی‌های مدرن باز کرده‌اند. در مقابل، باتری‌های لیتیوم یونی از چگالی توان بالاتری برخوردارند؛ به این معنا که با حجم مشابه، انرژی بیشتری را ذخیره می‌کنند. به همین دلیل، برخی از گوشی‌های پرمصرف همچنان از این نوع باتری استفاده می‌کنند.
یکی دیگر از تفاوت‌های مهم در طراحی فیزیکی این دو مدل باتری نهفته است. لیتیوم یونی‌ها ساختاری مستطیل شکل دارند و کمتر می‌توان آن‌ها را برای دستگاه‌هایی با طراحی خاص یا بدنه‌های باریک استفاده کرد. اما در باتری‌های لیتیوم پلیمری به‌دلیل استفاده از ساختار کیسه‌ای، امکان تولید در انواع شکل‌ها و اندازه‌ها وجود دارد که برای گوشی‌های سبک‌وزن و باریک یک مزیت محسوب می‌شود.
از لحاظ قیمت، باتری‌های لیتیوم یونی به‌دلیل چگالی انرژی بالاتر، گران‌تر هستند. اما همین موضوع باعث شده برخی تولیدکنندگان با هدف کاهش هزینه نهایی دستگاه، از لیتیوم پلیمری استفاده کنند. به‌ویژه برندهایی که طراحی و وزن دستگاه برایشان اهمیت بالایی دارد، بیشتر به سمت این نوع از باتری‌ها گرایش دارند.
ظرفیت و نحوه نمایش مشخصات باتری موبایل
یکی از مهم‌ترین معیارها در مقایسه انواع باتری موبایل، ظرفیت آن‌هاست. این ظرفیت با واحد میلیآمپرساعت (mAh) نمایش داده می‌شود. هرچه عدد mAh بیشتر باشد، باتری توانایی ذخیره‌سازی انرژی بیشتری دارد و مدت‌زمان بیشتری گوشی را روشن نگه می‌دارد.
همچنین برای سرعت شارژ شدن باتری، از واحد وات (W) استفاده می‌شود. مقدار بالاتر وات نشان‌دهنده شارژ سریع‌تر باتری است. دلیل استفاده از میلیآمپرساعت به‌جای وات‌ساعت (Wh) در گوشی‌ها، یکسان بودن ولتاژ نامی باتری‌هاست. اکثر باتری‌های موبایل با ولتاژی در حدود ۳.۸ ولت طراحی می‌شوند؛ بنابراین برای ساده‌سازی، mAh به‌عنوان معیار استاندارد در نظر گرفته شده است.
در مجموع، انتخاب بین باتری لیتیوم پلیمری یا لیتیوم یونی بستگی به اولویت‌های کاربران دارد. اگر سبکی، ایمنی و طراحی باریک مدنظر است، لیتیوم پلیمری گزینه‌ی بهتری است. اما اگر ظرفیت بیشتر و عملکرد مداوم اهمیت دارد، باتری لیتیوم یونی انتخاب بهتری خواهد بود.
